Ρατσισμός και τηλεοπτική πραγματικότητα

Απορρίπτοντας την αρχή της ισότητας, η ιδεολογία του ρατσισμού διακρίνει και διαχωρίζει με τρόπο μεροληπτικό τους ανθρώπους, ανάλογα με το χρώμα, το φύλο, την καταγωγή, το επάγγελμά τους. Παραδείγματα κοινωνικού ρατσισμού έχουμε πολλά, που δεν εμφανίζονται σε στενά τοπικά πλαίσια, αλλά χαρακτηρίζουν σχεδόν όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο: απέναντι στις γυναίκες, απέναντι στους νέγρους και σε ανθρώπους άλλων φυλών (Εβραίους, Ασιάτες, τσιγγάνους), απέναντι σε άτομα που μειονεκτούν πνευματικά ή σωματικά (ψυχικά ασθενείς, σωματικά ανάπηρους, φορείς του AIDS).

 Εκδηλώσεις ρατσισμού συναντούμε στην αρχαιότητα με το διαχωρισμό των ανθρώπων σε ελεύθερους και δούλους. Ο ρατσισμός αργότερα κυριάρχησε ως ιδεολογία και χαρακτήρισε ολόκληρες εποχές στη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπου (αποικιοκρατία – ναζιστική Γερμανία). Σήμερα, ο ρατσισμός έρχεται να ενισχύσει το γενικότερο κλίμα των αντιθέσεων και συγκρούσεων που κυριαρχεί στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

ΑΙΤΙΑ:

1. Ένα από τα σημαντικότερα αίτια, που καλλιεργεί και θρέφει το φαινόμενο του ρατσισμού, είναι το χαμηλό πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων. Η πνευματική ρηχότητα εμποδίζει τον άνθρωπο να προσεγγίσει ηθικά και συναισθηματικά τους συνανθρώπους του μέσα από τις αρχές του ανθρωπισμού και ενισχύει την ανισότητα και την κυριαρχία του ισχυρού.

2. Οι προκαταλήψεις απέναντι σε ομάδες ανθρώπων ενισχύουν την ιδεολογία του ρατσισμού. Οι προκαταλήψεις αυτές εξαρτώνται από το πνευματικό επίπεδο των ατόμων.

3. Πολλές μορφές κοινωνικού ρατσισμού οφείλονται σε οικονομικά συμφέροντα. Γι’ αυτό το λόγο καλλιεργείται ένα κλίμα εχθρικό εναντίον ατόμων ή ομάδων, με σκοπό να επιτευχθεί ο παραγκωνισμός τους από την κοινωνική και οικονομική ζωή.

4. Στη σημερινή εποχή οι ανταγωνιστικές τάσεις χαρακτηρίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και πολύ συχνά οδηγούν στη ζήλια, στο μίσος, γεγονός που βοηθά στην υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων.

5. Η δημιουργία συμπλεγμάτων κατωτερότητας ή ανωτερότητας αποτελεί μια άλλη σημαντική αιτία ρατσισμού. Ορισμένοι άνθρωποι, προσπαθώντας να καλύψουν δικές τους ατέλειες και ελαττώματα, που οφείλονται στην ασταθή προσωπικότητά τους, υποβιβάζουν τους άλλους για να υπερυψωθούν οι ίδιοι. 6. Η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των ανθρώπων και γενικά καλλιέργειας των ανθρωπιστικών αξιών, ενισχύει τον κοινωνικό ρατσισμό.

 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:

1. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες που υποστήριξαν όλα τα φωτισμένα πνεύματα της ιστορίας. Με αυτόν τον τρόπο προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα.

2. Περιθωριοποιούνται άτομα και ομάδες, με αποτέλεσμα να χάνει η κοινωνία ένα ιδιαίτερα σημαντικό και πολλές φορές ικανό δυναμικό, που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη και ευημερία.

3. Επικρατεί αναξιοκρατία, κοινωνικές ανισότητες, διχόνοια, φαινόμενα που δυναμιτίζουν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας (απώλεια κοινωνικής συνοχής, ομαλότητας).

4. Ξεσπούν συγκρούσεις, εκδηλώνονται ταραχές, κυριαρχεί η βία, που «πληγώνει» την έννοια και την αξία του πολιτισμένου ανθρώπου.

5. Διευρύνεται το χάσμα μεταξύ των πλουσίων και φτωχών. Δημιουργεί άθλιες συνθήκες διαβίωσης, και οδηγεί στην ανεργία και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, ένα, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Έτσι πολλοί ωθούνται στην εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τάξεις «ισχυρών» και «αδυνάτων», «ανωτέρων» και κατωτέρων ανθρώπων.

6. Συντελεί στην εκμετάλλευση και την υποδούλωση των ανθρώπων και των λαών.

7. Δημιουργεί «χωριστή συμβίωση» (Απαρτχάιντ) των κατοίκων ενός κράτους.    

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:

1. Οι γονείς στο στενό περιβάλλον της οικογένειας πρέπει να διαποτίζουν τα παιδιά τους με ανθρωπιστικές αρχές. Έτσι, το άτομο από τη νεαρή ηλικία θα μαθαίνει να σέβεται το συνάνθρωπό του σαν ύπαρξη και σαν προσωπικότητα.

2. Η ανθρωπιστική παιδεία είναι δυνατό να συμβάλλει στη στενότερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτου χρώματος, φύλου, καταγωγής, επαγγέλματος. Η πνευματική καλλιέργεια θα μας απομακρύνει από το φανατισμό και τις προκαταλήψεις, βοηθώντας στο να επανατοποθετήσουμε σε σωστότερες και δικαιότερες βάσεις τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας (συνειδητοποίηση της αξίας άνθρωπος).

3. Απαιτείται η ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων, ώστε να αγωνιστούν για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, στις χώρες που υπάρχουν.

4. Θα πρέπει να υπάρξει επίσης μια δικαιότερη κοινωνική πολιτική, που δε θα κάνει καμιά διάκριση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά θα παρέχει σε όλους ίσες ευκαιρίες στον τομέα της απασχόλησης, της εφαρμογής των νόμων και γενικά σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας που καθορίζεται από τις σχέσεις κράτους – πολίτη.

5. Ευαισθητοποίηση όλων των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα πάνω σε θέματα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μειονότητες).

6. Υλική και ηθική βοήθεια στους λαούς που καταπιέζονται από το ρατσισμό. Επιβάλλεται, κυρίως στη σημερινή εποχή, οι προσπάθειες για έναν κόσμο δικαιότερο, πιο πολιτισμένο, να είναι συνεχείς. Και για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού θα πρέπει να εργαστούμε όλοι σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Μόνο, λοιπόν, με την εξάλειψη κάθε είδους διάκρισης θα μπορέσει να παγιωθεί η ειρήνη, η συνεργασία και η γόνιμη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.

Η ρατσιστική συνείδηση όπως διαμορφώνεται από τα ΜΜΕ

 Συχνά πυκνά διαβάζουμε ή ακούμε για «παράνομους» μετανάστες που εισήχθησαν λαθραία στο Ελληνικό κράτος. Για παράνομες πράξεις από «λαθρομετανάστες», αύξηση εγκληματικότητας σε στέκια μεταναστών και πολλές τέτοιες «αμερόληπτες» ειδήσεις που τονίζουν στην είδηση κυρίως την εθνικότητα του ατόμου.

Η κοινή γνώμη έχει ταυτίσει την μετανάστευση και τους μετανάστες με την παρανομία. Ασφαλώς άδικα αλλά όχι και τυχαία μιας και η «τέταρτη εξουσία», τα ΜΜΕ συμβάλει καθοριστικά με την στάση της στο να διαμορφωθεί αυτή η αντίληψη.

Η πλειοψηφία των ΜΜΕ αναφέρεται σε μία παράνομη πράξη υπερπροβάλλοντας την εθνικότητα του δράστη αν είναι αλλοδαπός, αλλά δεν τηρεί το ίδιο και για τους Έλληνες.Η ειδησεογραφία εφημερίδων, διαδικτυακών σελίδων ακόμα και δελτίων ειδήσεων είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα που επιλέγουν να μην χρησιμοποιούν τον όρο Έλληνας για οτιδήποτε σχετίζεται με την παρανομία και πολύ περισσότερο επιλέγουν να χαρακτηρίζουν πάντα τον υπαίτιο με την χώρα καταγωγής του. Σε μερικές περιπτώσεις και με το θρήσκευμα του. Αυτό συμβάλει ώστε στην «κοινή γνώμη» να διαμορφωθεί η λαθεμένη εντύπωση πως η εθνικότητα ή το θρήσκευμα είναι τα αιτία της παρανομίας και όχι οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες του συστήματος που ζούμε. Ένα παράδειγμα επιτηδευμένης χρήσης της γλώσσας είναι όταν χαρακτηρίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις κάποιος ως «υπαίτιος» ή «φερόμενος». Ειδικότερα όταν τα ΜΜΕ έδωσαν στην δημοσιότητα τις φωτογραφίες των τεσσάρων φοιτητών που σχετίζονται με την ληστεία της τράπεζας στην Κοζάνη αποκαλώντας τους «υπαίτιους» και γνωστοποιώντας τα προσωπικά τους στοιχεία. Σε ανάλογες περιπτώσεις για ληστείες οι δράστες αναφέρονται ως «φερόμενοι». Δεν πρέπει λοιπόν να μας ξαφνιάζει η έξαρση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού στην Ελληνική κοινωνία με την συνεπακόλουθη άνοδο ακροδεξιών πολιτικών σχηματισμών.

Τα ΜΜΕ έχουν φανεί πολύ χρήσιμα στο να βγάλουν από το περιθώριο της ιστορίας την μισαλλοδοξία επιβεβαιώνοντας πως λειτουργούν ως όπλο των κυρίαρχων τάξεων που τους συμφέρει να διαχωρίζονται οι εργαζόμενοι μεταξύ τους για να διαιωνίζεται και να επιβιώνει το σύστημα της εκμετάλλευσης. Η δημοσιογραφία δεν είναι όμως αυτή και δεν πρέπει να είναι αυτή. Οι κανόνες δεοντολογίας της δημοσιογραφίας προτάσσουν ο δημοσιογράφος να αντιμετωπίζει τους πολίτες ισότιμα. Χωρίς διακρίσεις εθνικής καταγωγής, φύλου, φυλής, θρησκείας, οικονομικής κατάστασης, πολιτικών φρονημάτων και κοινωνικής θέσης.

Όταν επιτευχθεί αυτό τότε θα μπορέσει και η δημοσιογραφία να συμβάλει έτσι ώστε να ερμηνευτούν καλύτερα διάφορα κοινωνικά φαινόμενα όπως η μετανάστευση και η εγκληματικότητα και γιατί όχι να βοηθήσει ώστε να εξαλειφθούν. Για να δικαιώνει στην πράξη όσους την αντιλαμβάνονται ως λειτούργημα και αυτούς που την ασκούν ως λειτούργημα.

Άγγελος Κλεάνθης, Φώτης Λούλας, Δημήτρης Κορόμηλος, Α2